در فرآیند ساخت محصولات شیمیایی، مواد اولیه ممکن است ویسکوزیته (غلظت) کافی برای عرضه به بازار نداشته باشند. در این موارد، استفاده از غلظت‌دهنده‌ها یا ژل‌کننده‌ها ضروری می‌شود تا با افزایش غلظت و قوام، کیفیت محصول نهایی بهبود یابد.
ترکیباتی مانند آب، گلیسیرین یا حلال‌های شیمیایی می‌توانند غلظت محصول را کاهش دهند؛ بنابراین افزودن غلظت‌دهنده مناسب در فرمولاسیون اهمیت زیادی دارد. یکی از مهم‌ترین نکات در انتخاب غلظت‌دهنده، بررسی حلالیت آن در محیط نهایی است.
معرفی انواع غلظت‌دهنده‌های رایج
در ادامه به چند مورد از پرکاربردترین غلظت‌دهنده‌ها و ژل‌کننده‌های مورد استفاده در صنایع مختلف اشاره می‌کنیم:
1. تیلوز (Tylose)
تیلوز یک پودر سفید رنگ است که در صنایع مختلف از جمله صنایع غذایی و شیمیایی کاربرد دارد. این ماده برای تهیه محصولاتی مانند خمیر فوندانت و خمیر صمغ در قنادی و همچنین به عنوان افزودنی چسب جهت افزایش ویسکوزیته استفاده می‌شود.
این ترکیب در آب گرم قابل حل است و در گریدهای مختلف در بازار موجود می‌باشد.
2. اچ‌پی‌ام‌سی (HPMC)
HPMC یا هیدروکسی پروپیل متیل سلولز یکی از رایج‌ترین مواد غلظت‌دهنده در صنایع رنگ، رزین، داروسازی و ساخت قرص و کپسول است.
این ترکیب در آب محلول است اما برای جلوگیری از تشکیل گلوله‌های ژلاتینی، باید پیش از حل شدن، به‌خوبی در آب پخش شود. عدم پخش صحیح باعث ایجاد غشای ژلاتینی اطراف ذرات داخلی شده و مانع از خیس شدن کامل آن می‌شود.
3. سی‌ام‌سی (CMC)
CMC یا سدیم کربوکسی‌متیل سلولز یک غلظت‌دهنده چندمنظوره است که در صنایع مختلف از جمله غذایی، دارویی و آرایشی کاربرد دارد.
این ماده علاوه بر افزایش غلظت، به‌عنوان امولسیفایر، پایدارکننده، چسب و تثبیت‌کننده نیز استفاده می‌شود.
CMC در آب محلول بوده و نحوه اضافه‌کردن آن به محلول و نوع هم‌زدن در افزایش بهره‌وری و جلوگیری از توده‌ای شدن آن تأثیر بسزایی دارد.
نکات کلیدی در استفاده از غلظت‌دهنده‌ها
-
نوع غلظت‌دهنده را با توجه به نوع محصول نهایی و شرایط محیطی انتخاب کنید.
-
به درجه خلوص، حلالیت و سرعت حل شدن مواد توجه داشته باشید.
-
فرآیند اختلاط مناسب و کنترل دما در عملکرد بهتر ژل‌کننده‌ها بسیار مهم است.
-
استفاده از تجهیزات مناسب برای پراکندگی یکنواخت، کیفیت محصول نهایی را افزایش می‌دهد.
جمع‌بندی
استفاده صحیح از افزودنی‌های ژل‌کننده و غلظت‌دهنده نقش حیاتی در کیفیت و پایداری محصولات شیمیایی، آرایشی و غذایی دارد. شناخت دقیق از عملکرد و شرایط استفاده از هر ماده به شما کمک می‌کند تا محصولی استاندارد، باکیفیت و قابل رقابت در بازار تولید کنید.
